امکان سنجی شروط محافل عرب در حل بحران قطر

چهار کشور عربی به دنبال قطع روابط سیاسی و دیپلماتیک با قطر به تازگی  فهرستی از درخواستها و شروط 13 گانه خود را از دوحه برای پایان دادن به بحران دیپلماتیک کنونی مطرح کرده اند. این شروط صبح روز جمعه نماینده از طریق کویت به مقام های دوحه پیشنهاد شد. اگر چه شروط پیشنهادی محافل عربی بر طیف متعددی از موضوعات تاکید می نماید، اما این محافل هر گونه از سر گیری روابط با قطر را در گرو بسته شدن پایگاه ترکیه در قطر،قطع کامل روابط دیپلماتیک با ایران و همچنین تعطیلی کامل شبکه الجزیره  دانسته اند.

  در نگاه نخست به نظر می رسد که شروط محافل عربی برای حل بحران قطر بسیار سختگیرانه،غیر واقع بینانه،غیر ممکن، شرط محال و بالاخره سنگ بزرگ به نشانه نزدن است. چراکه شروط پیشنهادی محافل عرب در بردارنده مفادی است که اجرای آن مستلزم زیر و رو شدن کلی سیاست قطر خواهد بود. به عبارت دیگر،شروط محافل عرب نه تنها زمینه ساز حل بحران این کشورها نمی شود، بلکه کمک می کند که مصائب بحرین در قطر تکرار شود. لذا  قبول شروط محوری محافل عرب بیشترین مخاطرات راهبردی را برای قطر دارد. در این ارتباط همانگونه که همه محافل عرب واقفند پایگاه ترکیه در قطر با هدف حفاظت از امنیت منطقه ایجاد شده است،در نتیجه درخواست برای بسته شدن پایگاه ترکیه در قطر می تواند به منزله دخالت آشکار در مناسبات دو کشور باشد که مطمئناً مورد قبول قطر نیست.از سوی دیگر قطر در دنیای  بزرگترین شریک تجاری ایران در منطقه است.ایران و قطر در بهره برداری از بزرگترین میدان گازی یگانه جهان در آبهای خلیج فارس شریک و سهیم هستند.در باره تعطیلی شبکه الجزیره قطر استفاده از آن را برای فرمول بندی سیاست خارجی حق مدنی خود می داند و مایل نیست که آن را به جهت رویکرد انتقادی اش آنهم برای نگرانی و ترس عربستان و امارات تعطیل کند.

    بدون شک مهمترین پیامی که در پشت این خواسته محافل عربی وجود دارد، آن است که آنان نه تنها خواهان حل بحران قطر،بلکه نمی خواهند که بحران قطر به پایان برسد، چراکه چنین بحران هایی بیشتر می تواند مطامع و منافع آنان را در مناسبات منطقه تامین کند.مسلماً محافل عرب از وضعیت موجود دو هدف را دنبال می کنند. اول تلاش برای نقض حاکمیت این کشور و مجازات دوحه به خاطر استقلال رأی و دوم باز کردن پای بازیگرانی چون ایران و ترکیه که با قطر روابط دیپلماتیک دارند. در این ارتباط مهم ترین سیاستی که جمهوری اسلامی ایران باید اتخاذ کند،عدم حمایت سیاسی علنی از قطر در منازعه ای است که بخشی از اتهام های طرف قطری آن، داشتن رابطه با ایران است. مقامات تهران به خوبی می دانند که حمایت علنی از قطر در مقابل عربستان، اوضاع را برای قطر وخیم تر می کند. لذا خویشتنداری و عدم دخالت در بحران قطر باید یک اصل ضروری برای ایران باشد. در همین ارتباط، مهم ترین سیاستی که ترکیه می تواند در اقدامات تهاجمی علیه قطر در این دوران اتخاذ کند چیزی جز حمایت تمام عیار نیست،چراکه  منافع زیادی که میان ترکیه و قطر وجود دارد و پایگاه نظامی ترکیه نیز در این کشور مستقر است. مهمترین لطف حمایت تمام عیار ترکیه برای حمایت از قطر مصونیت تسری بحرانی که محافل دنیای عرب بعد از قطر آن را برای ترکیه در نظر گرفته اند. بنابر این ترکیه برای مصونیت از آن اهداف چاره ای جز حمایت کامل از دوحه ندارد.بدیهی است که هر گونه امکان تحقق صلح و حل بحران قطر و خروج از انزوا  قبل از هر چیز در حمایت تمام عیار ترکیه و خویشتنداری ایران است،در غیر این صورت غیر منتظره نیست که  بحران عربی به گستره فراتری تسری یابد.